کلمه صبر و مشتقات آن در قران کریم بیش از صد بار آمده است و در سه جای قرآن کریم از صبر به عزم الامور یاد کرده و در جای دیگر از صبر به خیر تعبیر فرموده است.البته صبر هم مراحل و مراتبی دارد.
مرتبه اول: صبر بر مصیبت
پیامبر اکرم (ص)میفرمایند:" هیچ بنده مومنی نیست که وقتی به مصیبتی دچار شود, بگوید آنچه را که خداوند گفته ( یعنی بگوید) ما همه از خدائیم و به سوی او باز میگردیم, خدایا مرا در مصیبتم اجر ده و بهتر از آن را که از من گرفته ای به من عطا کن, مگر این که خدا گفته او را به اجابت برساند."
مرتبه دوم: صبر بر طاعت
یعنی اینکه آدمی در مقابل سختیهائی که از ناحیه طاعات به او میرسد, صابر باشد.مثلا اگر در ماه رمضان گرسنه میشود یا تشنه میشود و جسم او از این ناحیه میرنجد, این رنجش را قبول کند, یا هنگام حسابرسی به اموال خود از اینکه خمس مال خویش را باید بدهد آزرده نگردد و سختی جدا کردن مال را از خود تحمل کند.همچنین سایر اعمال عبادی که هر کدام به اندازه خود سختی به همراه دارند و طبع انسان از مرتکب شدن به آنها کراهت دارد و لذا احکام عبادی را تکالیف مینامند, زیرا انجام دادنش برای آدم رنج آور و سختی آفرین است.
مرتبه سوم: صبر بر معصیتهای لذت بار
این مرتبه سخت تر از مراتب سابق است. زیرا در اینجا کششی از درون انسان وجود دارد و کشنده ای از برون .که کشش درونی به واسطه طبیعت و غریزه جسمانی است و کشنده برونی شیطان رجیم است و از طرفی لوازم معصیت معمولا در جوامع فراوانتر از لوازم هدایت است.بدیهی است که نیروی زیادی باید مصرف شود تا انسان بتواند خود را از دام معصیت خلاص کند.لذا در روایتی پیامبر اکرم(ص) این قسم صبر را از بقیه مهمتر بیان فرموده اند.
قسم دیگری از صبر هم هست که مرتبه اعلای صبر میباشد و آن صبر جمیل است.صبر جمیل از آن انسانهائی است که نه تنها صابرند بلکه صبار هم هستند یعنی بسیار صبر کننده . و نه تنها صبارند بلکه شکور هم هستند یعنی در مقابل صبر زیادشان شکر هم میکنند آن هم شکر فروان.در قرآن کریم صبار شکور 4 مرتبه و صبر جمیل 3 مرتبه ذکر شد ه است, که دو مورد صبر جمیل به حضرت یعقوب (ع) مربوط است.یعقوبی که در فراق حضرت یوسف(ع) چندان گریست که چشمانش نا بینا شد.در عین حال گریه او وی را بیتاب نکرد و خودش فرمود صبر میکنم صبر کردنی زیبا و خداوند یاری دهنده است.و یک مورد هم خطاب خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) است که میفرماید: پس صبر کن صبر کردنی زیبا.از امام باقر (ع) در مورد صبر جمیل سئوال شد. ایشان فرمودند:" آن صبری است که در آن به مردم شکوه ای نباشد." مانند بعضی از افراد که اگر کوچکترین مشکلی در زندگیشان پیش آید شکوه ها سر میدهند.
خدایا مارا از بندگان صابر خود قرار ده.(آمین)
منبع: کتاب اوصاف متقین
نویسنده :قادر فاضلی
