فن بحث و استدلال هنری است که با عث میشود فرد قلوب مخالفان خود را جذب و دل آنها را تسخیر کند و در افکارشان نفوذ یابد.
گاهی افرادی عالم و با فضیلت هستند که از این هنر برخوردار نیستند و علی رغم اطلاعات بالا نمیتوانند در دلها و افکار تاثیر بگذارند و همچنین عکس این افراد نیز وجود دارند افراد با علم و آگاهی کمتر که با رعایت جنبه های اخلاقی و روانی در دل و فکر طرف مقابل تاثیر مثبت میگذارند.
در اینگونه مجادلات نحوه ی طرح بحثها، و طرز برخورد با طرف مقابل بایدبا اصول اخلاق و روان توام باشدتا باعث لجاجت و عناد طرف مقابل نشود بلکه روح حقجوئی و حق طلبی را در او زنده کند.
زیرا انسانها فقط اندیشه و فکر نیستند تا با استدلال تنها بتوان انها را تسلیم کرد، بلکه علاوه بر فکر و اندیشه مجموعه ای از احساسات و عواطف هستند که باید بطور صحیح در مجادلات اشباع شوند.
بنا برآیات قرآن کریم شرایط جدال احسن اینگونه بیان میشوند:
طرف مقابل باید احساس کند که گوینده دارای شرایط زیر است:
1- به گفته های خود ایمان و اعتقاد دارد و سخنی که میگوید از عمق جانش بر خاسته است.
2- هدفش از بحث برتری جوئی نیست بلکه حق طلبی و حق جوئی است.
3- هرگز قصد تحقیر طرف مقابل را ندارد.
4- در پی منافع شخصی نیست و سخنش از سر دلسوزی است.
5- برای شخصیت طرف مقابل احترام قائل است و از توهین پرهیز کرده رعایت نزاکت را میکند.
6- قصدش اگاهی دادن است نه اینکه با اصرار حرف خود را به کرسی بنشاند و باعث لججت طرف مقابل شود.
7- منصف است و منصفانه قضاوت میکند هر چند طرف مقابل رعایت نکند.
8- قصد تحمیل عقاید خود بر دیگران را ندارد و فقط هدفش ایجاد انقلابی در درون طرف مقابل برای حرکت به سمت حقیقت جوئی است.
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام نمونه های عینی این مباحث هستند.ان شا ءالله در مجادلات این موارد را مد نظر داشته باشیم.
